Tanımı
Kurban, kelime olarak yaklaşmak, yakın olmak manalarına gelir. Dinde kurban, Allah'a yaklaşmak amacıyla Kurban Bayramının üç günü içinde kesilen hayvandır. Bu hayvanın davar, sığır veya deve cinsinden olması şarttır. Sığır ve deve yedi kişi için kurban olabilir.
Hükmü
Kurban kesmek akıllı, ergin, hür, mukim ve zengin müslümanlara vaciptir. Malum, vacibi yapan sorumluluktan kurtulur ve sevap kazanır. Bu vacib oluşun delilleri Kur’an ve sünnettir.
اِنَّٓا اَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَۜ فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْۜ اِنَّ شَانِئَكَ هُوَ الْاَبْتَر
"Şüphesiz biz sana bitip tükenmez nimetler verdik. Şimdi sen rabbin için namaz kıl ve kurban kes! Asıl sonu gelmeyecek olan, sana karşı nefret duyandır."
(Kevser 1-3)
Sevgili Peygamberimiz(sav. ):
"Ey insanlar, her aile sâhibine her sene bir kurbanlık, bir de atîre borç olmuştur. Atîre'nin ne olduğunu biliyor musunuz ? O, recebiye dediğiniz şeydir."
(Tirmizî, Edâhi 18, (1518); Ebu Dâvud, Dahâya 1, (2788); Nesâî, Akîka 6, (7,167-168); İbnu Mace, Menâsik 2, (3125)).
Hz. Câbir (ra.) anlatıyor:
"Resûlullah (sav. ) yevm-i nahr'de alacalı, boynuzlu ve iğdiş edilmiş iki koç kesti. Koçları kesmek üzere yatırıp kıbleye yöneltince: "Şüphesiz ki ben, bir muvahhid (Allah'ı bir bilen) olarak yüzümü o gökleri ve yeri yaratmış olan Allah'a yönelttim. Ben müşriklerden değilim" ve "Şüphesiz benim namazım, haccım, hayatım ve ölümüm, hiçbir ortağı olmayan, âlemlerin Rabbi Allah'ındır. Ben böylece emrolundum. Ben (bu ümmette) Müslüman olanların ilkiyim" (En'âm 162) âyetlerini okudu ve: "Ey Rabbim, bu kurban bize sendendir, senin rızan için kesiyoruz ve sana ulaşacaktır. Ey Rabbim, Muhammed ve ümmetinden bunu kabul buyur. Bismillahi vallahu ekber!" deyip koçu kesti."
(Ebu Dâvud, Dahâya 4, (2795); Tirmizî, Edâhî 21, (1520); İbnu Mâce, Edâhî 1, (3121). )
Kurbandan kesen de yiyebilir. Güzel olan üçe bölmesidir; birisini ailesiyle yer, diğerini misafirlerine ikram eder, öbürünü de fakirlere tasadduk eder.
Çeşitleri
Bu kurbana Arapçada “udhiyye” denir. Bundan başka kurbanlar da vardır. Hac ile umreyi aynı mevsimde beraber yapanın şükür için kestiği kurbana “hedy”, yeni doğan bir çocuk sebebiyle Allah(cc.)' a şükür niyetiyle kesilene “akika”, sırf Allah rızası için arada bir kesilene “nafile”, bir adaktan dolayı kesilene “nezir” veya “adak” kurbanı denir.
Kurban Kesme Adabı
Kurban bir ibadettir. Onun nezaketi korunmalıdır. Kesilecek hayvana da saygılı davranmak gerekir: bakımı iyi yapılır. Kesim yerine kibarca getirilir. Keskin bir bıçakla ehli tarafından eziyet etmeden kesilir. Sahibinin, eğer becerebiliyorsa, bizzat kesmesi daha iyidir. Yapamıyorsa, vekalet verir ve baş ucunda bekler, besmele çekerek dualar eder, kesene de besmele çekdirir. İş bitince iki rekat namaz ve dua iyi olur.
Önemi
Kurban kesmek bir ibadettir. İnananlar bu fedakarlığı, Allah’ın (cc.) kendilerine lütfettiği sayısız nimetlere bir şükür olarak yaparlar.
Şüphesiz her ibadette olduğu gibi, bunda da kişiye ve topluma bir çok yararlar vardır. Nitekim Allah (cc.) şöyle buyurur:
وَالْبُدْنَ جَعَلْنَاهَا لَكُمْ مِنْ شَعَٓائِرِ اللّٰهِ لَكُمْ ف۪يهَا خَيْرٌۗ فَاذْكُرُوا اسْمَ اللّٰهِ عَلَيْهَا صَوَٓافَّۚ فَاِذَا وَجَبَتْ جُنُوبُهَا فَكُلُوا مِنْهَا وَاَطْعِمُوا الْقَانِـعَ وَالْمُعْتَرَّۜ كَذٰلِكَ سَخَّرْنَاهَا لَكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ
لَنْ يَنَالَ اللّٰهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَٓاؤُ۬هَا وَلٰكِنْ يَنَالُهُ التَّقْوٰى مِنْكُمْۜ كَذٰلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمْ لِتُكَبِّرُوا اللّٰهَ عَلٰى مَا هَدٰيكُمْۜ وَبَشِّرِ الْمُحْسِن۪ينَ
"Biz o büyükbaş hayvanları da Allah’ın size nişânelerinden kıldık; sizin için onlarda nice yararlar vardır. Onlar (kesim için) sıraya dizildiklerinde üzerlerine Allah’ın adını anın, cansız halde yere serildiklerinde ise onlardan hem kendiniz yiyin hem de ihtiyacını gizleyen ve gizlemeyen yoksulları doyurun. İşte onları şükredesiniz diye sizin istifadenize verdik.
Onların ne etleri Allah’a ulaşır ne de kanları; O’na ulaşacak olan sadece sizin takvânızdır. İşte Allah onları sizin istifadenize verdi ki size doğru yolu göstermesinden ötürü O’nu tâzimle anasınız. İyilik yolunu tutanları müjdele!"
(Hac 36-37)
Kurbanın toplumsal yararlarını bilmem ki saymağa gerek var mıdır? Buna rağmen, hem fakirlerin yanında olduğunu söyleyen, hem de sofralarında et eksik olmayan bazı kimselerin, her kurban bayramında çıkıp da, bu mübarek ibadeti “hayvan katliamı” olarak suçlamaları, aklın alacağı bir iş midir?
Hele bunu söyleyenlerin bir de söze “biz de müslümanız” diye başlamaları anlaşılır bir aymazlık ve bağnazlık mıdır?